Zephyr Universum

Beschrijving

Het universum is muziek
Muziek heeft altijd een rol gespeeld in de mystiek. Denk maar aan medicijnmannen en sjamanen die werken met trommels, fluiten, klankschalen en allerlei andere instrumenten. Muziek kan je helen, kan je terug in contact brengen met de natuur. Kan je letterlijk weer ‘afstemmen’ op het universum. Want het universum is muziek. Muziek is trilling, regelmatige beweging. Het universum is een en al trilling en regelmatige beweging, bevat allerlei ‘tonen’. Door ons af te stemmen op de tonen van het universum kunnen wij onszelf helen, kunnen wij ons weer bewust zijn van het feit dat wij deel uitmaken van dit universum en ons weer bewust worden van onze goddelijke kern.

Goddelijk geschenk ontstemd
Dit klinkt allemaal erg mooi, en het is duidelijk dat muziek een goddelijk geschenk is voor het universum. Helaas zouden wij geen mensen zijn als wij dit universele plan niet konden verstoren. Er bestaat namelijk ook zoiets als ‘ontstemmen’. Zo goed als natuurlijk gestemde muziek werkt voor ons en het universum, zo slecht is ontstemde muziek voor ons en voor het universum. Wat is er gebeurd? Ik zal het proberen in zo eenvoudig mogelijke taal uit te leggen.

Pentatonische muziek klinkt vaak open, zwevend en licht; het kan een gevoel van tijdloosheid geven, met een dromerige en sprookjesachtige stemming, wijds en omhullend tegelijk. Dit heeft te maken met het ontbreken van twee tonen, ten opzichte van de gebruikelijke toonladder. Moderne oren zullen in pentatoniek inderdaad enkele tonen missen, maar eigenlijk moet je het omkeren: er ontbreken geen tonen, maar twee toonafstanden zijn eenvoudigweg ruimer, waardoor meer ‘ademruimte’ ontstaat en de grondtoon minder absoluut is.

Ook ontbreekt meestal een uitgesproken mineur- of majeurstemming, zoals die wel mogelijk is in een complete ladder met grondtoon.

Het woord pentatoniek is afgeleid van het Griekse woord penta dat vijf betekent. Het is een toonsysteem dat uitgaat van vijf verschillende tonen, bijvoorbeeld D E – G A B. De gewone toonladder kent zeven stamtonen, de witte toetsen van de piano: C D E F G A B. Het is heel makkelijk om in deze toonreeks te spelen of te improviseren: elke toon klinkt eigenlijk altijd goed, de melodie kan tijdloos doorstromen en op elke toon zou je een melodie kunnen eindigen. Zelfs meerstemmig samen improviseren gaat soepel en uitnodigend, omdat er dan veel reine intervallen ontstaan en de samenklank daardoor zelden dissonant is.

Pentatone of pentatonische muziek is een muzikale en culturele uiting van oude beschavingen; het heeft zijn oorsprong in het oude Egypte (± 3000 voor Christus) en het oude China (± 2000 voor Christus). In die tijd was de kwint het bepalende interval in de muziek. De mensen stonden toen in hoge mate open voor de invloed en werking van de godenwereld, en de communicatie met het hogere gebeurde in muziek met wijde intervallen. Deze wijdheid werd toentertijd ervaren als ademruimte.

Het specifieke karakter van het interval kwint (ruim maar niet te groot, open, vrij en omhullend, ademend, tijdloos, goudglanzend) wat de mens in de oudheid zo aansprak, is op meerdere manieren terug te vinden in de (oude) pentatone muziekcomposities: de al genoemde open sfeer van pentatoniek is verwant aan de open klank van de kwint; pentatoniek komt pas helemaal tot zijn recht wanneer er ook daadwerkelijk klinkende kwinten in voorkomen, bijvoorbeeld als opening- of slotinterval; en tenslotte is pentatoniek, historisch en muziektheoretisch gezien, terug te voeren op een ineenschuiven van een reeks kwintintervallen.

(Heel korte uitleg: in oeroertijden, toen de mens nog niet zo ‘compact’ was als tegenwoordig, klonken nog veel ruimere intervallen: via nonen, septiemen en sexten en uiteindelijk kwinten kwam de muziek langzaam ‘van hemel op aarde’, en konden mensen in de loop van de eeuwen steeds kleinere intervallen horen en beleven. Zo zijn uiteindelijk de opeenvolging van de kwinten G – D – A – E – B in de loop van de eeuwen als het ware ineengeschoven tot de huidige reeks D E – G A B).

Kwintenstemming

Dus bij de pentatoniek heeft het interval kwint een belangrijke functie. Toch hanteren we het begrip kwintenstemming niet speciaal met bovenstaande betekenis, maar voor aanduiding van een heel specifiek gebruik van de vijf tonen van de pentatoniek. Om namelijk bovengenoemde tendens naar grondtoon, mineur of majeur te vermijden, is er maar één mogelijkheid: de nadruk op G of E vermijden, door juist de A centraal te houden in een melodie. Eenvoudig maar doeltreffend.

Deze speciale techniek (zie verder) noemen we kwintenstemming, omdat hierin de open klank van de kwint nog sterker tot zijn recht komt dan in de pentatoniek. De kwintenstemming met zijn zwevende open klank en het tijdloos kunnen doorgaan van de melodiestroom komt overeen met de zielengeaardheid van het heel jonge kind. Ook in de muziektherapie is deze tendensvrije muzieksoort goed toe te passen om een ademende of hemelse sfeer te laten beleven, bijvoorbeeld bij kinderen die geretardeerd zijn of andere ontwikkelingsstoornissen hebben; maar ook in de stervensbegeleiding zou deze klanksfeer tot zijn recht kunnen komen.

432 Hz verweven in hele universum
Als we terug gaan naar het wijsje, dan is de “do” de eerste toon, de grondtoon. Die eerste toon is van oudsher 432 trillingen per seconde, oftewel 432 Hertz (Hz) met een moeilijk woord. Die 432 trillingen per seconde is een toon die nauw verband houdt met het universum om ons heen. Die toon zit verweven in de natuur, in de wiskunde, in de planeetbanen, in het hele universum. Dat is ook de reden dat muziek normaal zo goed voor ons is, die muziek stemt ons als het ware af op het universum. Wij weten dat al heel lang. Dat is al heel oude kennis. Alle klassieke muziek van Bach, Brahms enzovoorts tot en met Verdi is gecomponeerd en uitgevoerd met gebruik van deze standaard, een A op 432Hz. In deze standaard is de C 512 Hz of in een lager octaaf 256 Hz, maar in steeds lagere octaven (512-256-128-64-32-16-8-4-2-1) komt de C uit op precies 1 trilling per seconde, de zogenaamde “oertoon”. Ze noemen deze stemming ook wel ‘wetenschappelijke stemming’ omdat deze stemming ook wetenschappelijk gezien past bij het universum. De oudst bekende voorstander van deze stemming is Plato, de wijsgeer uit Griekenland.